Aralık 2014
El-Hucendi’nin Usturlabı
Büyük astronom ve matematikçi Ebu Mahmud Hamid b. el-Hıdr el-Hucendi (4./10. yüzyılın 2.yarısı) tarafından 374/984 yılında imal edilmiş olan bu usturlap, bize ulaşan eski usturlapların en güzeli ve ilginci sayılabilir. Bunun yanı sıra, onun icat ettiği «kapsamlı alet»i (el-ale eş-şamile, bkz. s. 151) bilmekteyiz ve yine […]
0 Read More
Yükseklikleri ve Azimutları Ölçmeye Yarayan Alet
Bu alet, Tycho Brahe tarafından Parallaticum aliud, sive regulae tam altitudines quam azimutha expedientes olarak adlandırılmıştır. Hem yapısı hem de gördüğü işlev bakımından bu alet, Meraga Rasathanesi’nin ale zat el-ceyb ve-s-semt olarak adlandırılan aletine (bkz. Meraga aletleri no VIII) tekabül etmektedir. Tycho Brahe’nin yaptığı tek değişiklik şundan […]
0 Read More
Duvar Kadranı
Mü’eyyededin el-Urdi, Risale fi Keyfiyet el-Raşad ve ma Yuhtacu ila İlmihi (Yazma, İstanbul, III. Ahmet, 3329) adlı eserinde, yukarıda bahsedilen ve 1260 yılında Meraga Rasathanesi için imal edilen astronomik aletler arasında duvara sabitlenmiş kadran’ı (Lebine veya Rub) ilk sırada tanıtmıştır. Kadranı belirleyen dairenin merkezine bir açı cetveli (Alhidade) takılmıştır. […]
0 Read More
İstanbul Rasathanesi
Meraga Rasathanesi’nin kuruluşundan yaklaşık 300 yıl sonra, Avrupa’da astronomi biliminin beşyüzyıllık bir resepsiyon ve özümseme evresinin ardından yaratıcılık aşamasına eriştiği bir zamanda,İstanbul’da 983/1575-1576 yılları civarında bir rasathane kurulmasına karar verilmişti. Bu rasathanenin inşası çok büyük bir ihtimalle 988/1580 yılından önce tamamlanmıştı. Osmanlı Sultanı III. Murad’a bir […]
0 Read More
REY (Eski Tahran) Rasathanesi
Ptoleme’nin ve Hint kaynaklarının verdiği bilgilerden kendi zamanına kadar geçen sürede ekliptik eğim değerlerinin küçülmesi, döneminin en önemli matematikçisi ve astronomu Abu Hamid b. el-Hıdr el Hucendi (10./4. yüzyılın 2. yarısı)’nin dikkatini çekmişti. Bu bilgileri mümkün olabildiğince kesin bir biçimde belirlemek amacıyla, Rey kentinde (Tahran’ın güneyindeki eski Raghæ) Buveyhi […]
0 Read More
Coronelli’nin Gök-Küresi
Harita ve küre yapımcısı olarak ünlenen Fransisken ruhban Vincenzo Coronelli (1650-1718), XIV.Louis için çapı 3,85 m. olan bir gök küresi yapmıştır.Bu küre üzerine yerleştirilen yıldız atlası Abdurrahman es-Sufi (4./10. yüzyıl, bkz. s.12f.)’nin tasvirini temel almaktadır. Güney yarım küredeki 14 resim grubu, sonradan elde edilen bilgilere dayanmaktadır. […]
0 Read More
Abdurrahman es Sufi’nin Gök-Küresi
Abdurrahman b. Ömer b. Muhammed es-Sufi (291-376/903-986), modern araştırmalar tarafından Ptoleme ve Argelander (ö. 1875) ile birlikte sabit yıldızlar astronomisi alanının üç büyük bilgininden birisi olarak nitelendirilmektedir. Ptoleme’yle karşılaştırıldığında o,gök atlasını sadece Arap öncelleri tarafından yapılan katkılar ve kendi gözlemleri temelinde genişletmekle kalmamış, ayrıca yeni pozisyon verileriyle […]
0 Read More