Astronomi
Paralaks Cetveli
Tycho Brahe tarafından instrumentum parallaticum sive regularum olarak nitelendirilen alet, Ptoleme’nin órganon parallaktión adlı aletinin geliştirilmiş bir versiyonudur. Bu araç ahşaptan imal edilmiştir. Nişangâh bacağı 1.7 metrelik bir uzunluğa sahiptir ve iki nişangâh taşımaktadır. Ptoleme modelinden farklı olarak alt bacak ufka kadar ölçüm yapılabilecek uzunluktadır. Bu […]
0 Read More
Ekinkosal Çember
Daha önce Ptoleme’nin söz konusu ettiği bu alet, Güneş’in burçlar dairesinde gündönümü noktalarına girişini belirlemeye yarıyordu. Mü’eyyededîn el-‘Urdî’nin bildiği geliştirilmiş versiyonuyla (halkat el-istivâʾ) sunduğu bu alet, taksimatlı dikey bir meridyen halkasından ve ekvator halkası olarak adlandırılan ve buna dikey açıyla oturtulan sabit bir çemberden oluşmaktaydı. Şöyle […]
0 Read MoreDuvar Kadranı
İstanbul Rasathanesi çerçevesinde Güneş’in ve gezegenlerin enlem çizgisine varış yüksekliklerini bulmak için meridyen yönüne doğru bir duvar kadranı (labina) inşa edilmiştir. Büyüklüğü aşağı yukarı 7 x 7 metredir.
0 Read Moreel-Kāşī’nin abaḳel-Menātik’ı (Ekvatoryum)
Büyük matematikçi ve astronom Ġıyāseddīn Cemşīd b. Maḥmūd el-Kāşī (ö. 832/1429), Arapça Nuzhet el-Ḥadāʾiḳ (819/1416) adlı kitabında, gezegenlerin gerçek yerlerini (boylam ve enlemlerini!) belirlemeye yarayan ṭabaḳel-menāṭiḳ adlı bir alet tarif etmiştir, bunun yanı sıra, gezegenlerin burçlar kuşağındaki yaklaşmalarını hesaplamaya yarayan levḥ el-ittiṣālāt adlı başka bir alet ile, Ay tutulmasını önceden hesaplamaya, paralaksların ve gezegenlerin enlemlerini bulmaya […]
0 Read MoreGök Küresi
Merāġa Rasathanesi gök küresi orijinalinin bize ulaşmış olması büyük bir şanstır. 1279 yılında Müʾeyyededīn el-ʿUrḍī’nin oğlu Muḥammed tarafından yapılan görkemli küre 1562 yılında Dresden’e ulaşmış olup 250 yıldır oradaki matematik-fizik salonunda bulunmaktadır. Bu kürenin önemine, daha 18. yüzyılda Carsten Niebuhr dikkat çekmişti. Dresden’de bulunan bu eser, 144 mm. çapındaki küreden ve de bronz […]
0 Read Morees-Siczī’nin Planetaryumu
Dünyanın kendi ekseninde döndüğüne inanan Arap-İslam astronomlarından birisi de Ebū Saʿīd Aḥmed b. Muḥammed es-Siczī’dir. es-Siczī ayrıca, dünyanın döndüğü prensibine dayanarak kayık biçiminde bir usturlap (el-Usṭurlāb ez-Zevraḳī) yapmıştır. Bizzat es-Siczī’nin bir planetaryum inşa edip etmediği bilinmemektedir. Bizim modelimiz, onun dünyanın kendi etrafında dönüşü tasavvurunu hatırlatmayı amaçlamaktadır.
0 Read More