Büyük astronom ve matematikçi Ebu Mahmud Hamid b. el-Hıdr el-Hucendi (4./10. yüzyılın 2.yarısı) tarafından 374/984 yılında imal edilmiş olan bu usturlap, bize ulaşan eski usturlapların en güzeli ve ilginci sayılabilir. Bunun yanı sıra, onun icat ettiği «kapsamlı alet»i (el-ale eş-şamile, bkz. s. 151) bilmekteyiz ve yine onun Rey kentinde (bugünkü Tahran’ın güneyinde) yer ekseni eğiminin değişken mi yoksa sabit mi olduğunu tespit etmek için inşa ettiği yaklaşık 20 metre yarıçapında olan büyük sekstantı da bilmekteyiz (bkz. s. 7). Ana parça ve ağdan başka usturlabın, 21° (Mekke), 27° (el Kulzum veya Hürmüz?), 30° (Kahire), 33° (Bağdat), 36° (Rey?) ve 39° (Buhara?) enlemleri için 5 iç diski vardır. 24 saatlik en uzun günlü bir yerin 66°17’ olan enlemi için bir diğer disk yapılmıştır. Başka bir ilave disk ise, astrolojik amaçlıdır (matrah eş-şua) ve Bağdat enlemi için (33°) öngörülmüştür. Usturlap, 1929 yılında Moradoff ailesinin mülkiyetindeydi. R.T. Gunter’in 1932 yılında, yanılgı sonucu 778/1376 yılında Ahmed b. el-Hıdr en-Necdi adlı birisi tarafından imal edilmiş bir usturlap olarak betimlemesinden sonra, bilinmeyen bir mülkiyette kaybolmuştur. 1956 yılında L. A. Mayer, bu usturlabın akıbeti hakkında hiçbir şey tesbit edememişti. Belirli bir süre sonra alet Paris’e gelmiş ve Marcel Destombes tarafından doğru bir biçimde teşhis edilmişti. Usturlap, Alain Brieux’nün mülkiyetinde bulunmuş ve daha sonra Casim el Humeyzi’nin, Kuveyt, mülkiyetine geçmişti. Halen Katar Milli Müzesi’nde korunuyor olmalıdır.
0
