Orijinali Fas’da (Maraokko) Ḳaraviyyīn Camii’nde bulunan ve Institut für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften tara- fından yeniden üretilen saatin rekonstrüksiyonu. Orijinalin yapımcısı Ebū Zeyd ʿAbdurraḥmān b. Süleymān el-Leccāʾī’dir. Saati 763/1362 yılında Sultan İbrāhīm b. Ebī el-Ḥasan b. Ebī Saʿīd’in emriyle imal etmiştir.
Rekonstrüksiyonumuz: Ahşap, verniklenmiş. Ahşap öğeler masraflı boyanması da dahil modern sitilde Marako’da yapılmıştır. Saat kadranı pirinç, çap 46 cm. 24 zil bronz. Saatin içerisinde bulunan kaplarının hepsi bakır. En: 4,30 m; boy: 2,40 m. (Envanter No: B 1.04)
Burada söz konusu olan, günü 24 simetrik saate bölen, günümüze ulaşmış en eski su saatidir. Her saatin 4 er dakikaya (yani 15 bölüme) bölümlen- diği bir saat kadranında bu saatler okunabilir. Her dört dakikada küçük bir küre, her bir saatte ise büyük bir küre 24 pirinç kaseden birisine düşer ve bir ton oluşturur. 24 saat zarfında toplam 360 küçük ve 24 büyük küre kaselere ve oradan bir toplama haznesine düşer. Akustik sinyallere ilaveten, her saat başı, geçen zamana dair genel bir bakış veren ve uzaktan da görülebilen ahşap kapılardan birisi kapanır. Düzenek, dökülen su aracılığıyla harekete geçirilir. Bu su, ipli makara- lar vasıtasıyla işleyen bütün kısımların bağlantıda
Fas Su Saati’nin yapı şeması
olduğu bir şamandrayı aşağı indirir. Düzenli akış, tam olarak basınç ayarlayan bir cihaz vasıtasıy- la sağlanır. Çok akıllıca düşünülmüş, şaşırtıcı derecede geliştirilmiş bir teknik, her iki arabanın şamandranın alçalma yönünün aksine hareket etmesini temin eder1.
1 Literatür: ʿAbdulhādī et-Tāzī, Cāmiʿ el-Ḳaraviyyīn: el-Mescid ve-l-Cāmiʿa bi-Medīnet Fās, Beyrut 1972, Cilt 2 s. 325-326; Derek J. DeSolla Price: Mechanical Water Clocks of the 14th Century in Fes, Morocco, ayrı basım: Proceedings of the 10th International Congress of the History of Sciences, Ithaca, 26 VIII-2 IX 1962, Paris: Hermann 1964 (8 s.), s. 3-5.