islam bilim
Âdil Melike Turhān Hastanesi
Anadolu’nun günümüze eksiksiz ulaşan bu en eski hastanesi 625/1228 yılında Faḫreddīn Behrām Şāh’ın kızı ve Mengücek Beyliği’nden Aḥmed Şāh’ın refikası Âdil Melike Turhān tarafından inşa ettirilmiştir. Hastane, Divriği’de (Sivas’ın güney doğusu) Aḥmed Şāh tarafından inşa ettirilmiş olan camiin bitişiğinde inşa edilmiştir. Hastane kısmı 32 x 24 metrelik bir alana sahiptir; cami ile […]
0 Read MoreGül Suyu Damıtımı İçin Ez-Zehrāvī’nin Tarif Ettiği Düzenek
Endülüslü hekim Ebū el-Ḳāsım Ḫalef b. ʿAbbās ez-Zehrāvī (geç 4./10. yüzyıl) Kitāb et-Taṣrīfli-menʿAcizeʿan et-Taṣnīf isimli kitabının 28. makalesinin üçüncü bölümünde oldukça ayrıntılı bir biçimde gül suyu damıtımını işlemektedir. ez-Zehrāvī, gül suyu elde etme yönteminin birçokları tarafından bilindiğini söylemektedir.
0 Read MorePeregrinus’un İğne Pusulası
Petrus Peregrinus tarafından tarif edilen ikinci pusula bir manyetik iğneye sahiptir, bu iğne dikey bir eksenin ortasındaki küçük bir deliğe sokulmuştur, eksen, zemin ile yuvarlak kutunun cam kapağı arasında kendi yatağında döner.
0 Read MoreIşık Yansımasını Gözlemleme Aleti
Büyük optik kitabının (Kitāb el-Menāẓir) dördüncü risalesinde (maḳāle) İbn el-Heysem (ö.432/1041’den sonra) ışık yansıması öğretisini oldukça ayrıntılı bir şekilde incelemektedir. Bunu müteakip yansıma aleti’nin (ālet el-inʿikās) kusursuz bir tarifini ve kullanımını vermektedir. Aletin görevi, yansıma yasasını örneklerle göz önüne sermektir.
0 Read MoreSıcak ve soğuk suyu nöbetleşe veren otomat
Mūsā b. Şākir’in 9. yüzyılın ikinci yarısında Bağdat’da matematikçi, astronom ve fizikçiler olarak faaliyette bulunan Muḥammed, Aḥmed ve el-Ḥasan isimli üç oğlu, mekanik düzenekler hakkındaki kitaplarında, su akışını iki farklı kaynaktan veya reservuardan sağlayan ve iki nakil hattının her birinden belirli fasılalarda dönüşümlü olarak sıcak veya soğuk su akacak, diğer nakil hattından aynı […]
0 Read More
Enlem Ölçüm Aleti
Arap-İslam kültür çevresinde görünüşe göre 5./11. yüzyılın ilk yarısında enlem ölçümü için iki kullanım şekli sunan ve bir deklinasyon çizelgesinden yardım almaksızın herhangi bir günde kullanılabilen bir alet geliştirildi. Coğrafi yer çizelgelerinin genişletilmesi ve mükemmelleştirilmesi bakımından önemli olan bu alet, matematiksel coğrafyanın temel eseri el-Bīrūnī’nin Taḥdīd Nihāyāt el-Emākin li-Taṣḥīḥ […]
0 Read Morees-Siczī’nin Planetaryumu
Dünyanın kendi ekseninde döndüğüne inanan Arap-İslam astronomlarından birisi de Ebū Saʿīd Aḥmed b. Muḥammed es-Siczī’dir. es-Siczī ayrıca, dünyanın döndüğü prensibine dayanarak kayık biçiminde bir usturlap (el-Usṭurlāb ez-Zevraḳī) yapmıştır. Bizzat es-Siczī’nin bir planetaryum inşa edip etmediği bilinmemektedir. Bizim modelimiz, onun dünyanın kendi etrafında dönüşü tasavvurunu hatırlatmayı amaçlamaktadır.
0 Read More
Duvar Kadranı
Mü’eyyededin el-Urdi, Risale fi Keyfiyet el-Raşad ve ma Yuhtacu ila İlmihi (Yazma, İstanbul, III. Ahmet, 3329) adlı eserinde, yukarıda bahsedilen ve 1260 yılında Meraga Rasathanesi için imal edilen astronomik aletler arasında duvara sabitlenmiş kadran’ı (Lebine veya Rub) ilk sırada tanıtmıştır. Kadranı belirleyen dairenin merkezine bir açı cetveli (Alhidade) takılmıştır. […]
0 Read More
İstanbul Rasathanesi
Meraga Rasathanesi’nin kuruluşundan yaklaşık 300 yıl sonra, Avrupa’da astronomi biliminin beşyüzyıllık bir resepsiyon ve özümseme evresinin ardından yaratıcılık aşamasına eriştiği bir zamanda,İstanbul’da 983/1575-1576 yılları civarında bir rasathane kurulmasına karar verilmişti. Bu rasathanenin inşası çok büyük bir ihtimalle 988/1580 yılından önce tamamlanmıştı. Osmanlı Sultanı III. Murad’a bir […]
0 Read More
REY (Eski Tahran) Rasathanesi
Ptoleme’nin ve Hint kaynaklarının verdiği bilgilerden kendi zamanına kadar geçen sürede ekliptik eğim değerlerinin küçülmesi, döneminin en önemli matematikçisi ve astronomu Abu Hamid b. el-Hıdr el Hucendi (10./4. yüzyılın 2. yarısı)’nin dikkatini çekmişti. Bu bilgileri mümkün olabildiğince kesin bir biçimde belirlemek amacıyla, Rey kentinde (Tahran’ın güneyindeki eski Raghæ) Buveyhi […]
0 Read More